Een verfijnd, toegankelijk en gevarieerd theatraal concert, waarin een nieuw werk van Rick van Veldhuizen het hart van het programma vormt. Het stuk, een compositieopdracht van Shane van Neerden, is geschreven voor twee piano’s: een traditionele concertvleugel en een buffetpiano in een helemaal nieuw ontwikkelde, reine stemming. Beeld- en tekstprojecties leiden de luisteraar als een lantaarn door muziek van Van Veldhuizen, Debussy, Skrjabin en Ives.

‘Zelfs voordat ik auditie deed voor Dutch Classical Talent (DCT) had ik al besloten dat ik meer muziek van Rick van Veldhuizen wilde uitvoeren. Dus toen ik hoorde dat ik in de finale zat, wist ik meteen wat ik wilde: een nieuw stuk bestellen bij Rick. Als je zo’n bijzondere componist alle vrijheid geeft, krijg je vast iets moois.’

De DCT-jury omschreef de Amerikaans-Nederlandse pianist Shane van Neerden als volgt: “Een romanticus en poëet pur sang! Met zijn waanzinnige techniek, voortreffelijke timing en verteldrift houdt hij de aandacht van het publiek gevangen. Hij is niet bang om risico’s te nemen!”. Vorig seizoen werkte Shane mee aan het veelgeprezen project Toonzetters, waarin hij samen met pianist Ramon van Engelenhoven en slagwerkers Agostinho Sequeira en Arjan Jongsma twintig nieuwe composities heeft uitgevoerd van twintig jonge, Nederlandse componisten. Shane was toen vooral onder de indruk van de muziek van Rick van Veldhuizen, dus hij ziet er enorm naar uit om Ricks nieuwe compositie Lantaarns maar liefst veertien keer uit te voeren tijdens de DCT-tournee. We spraken elkaar op dezelfde dag waarop Shane Lantaarns voor het eerst zou spelen voor de componist. Hij legt gedreven en geanimeerd uit welke muziek hij nog meer gaat spelen en welk effect hij hoopt te bereiken met zijn programma.

Vertrouwd
Shane groeide op in de Verenigde Staten, waar hij op zijn zesde begon met pianospelen en waar hij al op jonge leeftijd belangrijke concoursen won. ‘Ik denk dat ik pas écht serieus werd vanaf het moment dat ik les kreeg van Carl Cranmer. Ik was als kind geboeid door de wereld van het muziektheater, want mijn oma maakte kostuums voor beroemde musicals waarvan ik de bekende tunes naspeelde op de piano. Pas toen ik op mijn twaalfde bij professor Carl begon, kreeg ik door dat pianospelen heel belangrijk was voor mij. Hij liet me bijvoorbeeld Beethovens Waldsteinsonate spelen en alle Etudes, opus 10 van Chopin. Deze prachtige muziek moést ik wel serieus nemen. Zoals de meeste kunstenaars heb ik ook wel eens twijfels gehad over mijn beroepskeus, maar de laatste twee jaar weet ik het eigenlijk heel zeker: ik kan niets anders doen, ik moét mezelf bezighouden met kunst.’

“Ik was als kind geboeid door de wereld van het muziektheater.”

Shane is ook nog steeds tevreden met zijn keus om naar Nederland te komen om piano te gaan studeren bij Frank Peters aan het Conservatorium van Amsterdam. ‘Toen ik voor het eerst in Nederland kwam op mijn zeventiende, voelde het meteen heel vertrouwd, een beetje als thuiskomen. Weliswaar komen mijn opa en oma van mijn vaders kant uit Nederland, maar zij vertrokken al voor de geboorte van mijn vader naar Amerika en mijn jongere zus en ik zijn volledig Amerikaans opgevoed. Ik sprak dus geen woord Nederlands, dat heb ik pas geleerd toen ik hier aan mijn studie begon, maar inmiddels voelt het juist heel comfortabel om Nederlands te praten. Ik kan het niet precies verklaren, maar ik voel me in Nederland meer thuis dan mijn vaderland. Als ik straks klaar ben met mijn studie ga ik niet terug naar Amerika!’

Op reis met een speciaal gestemde piano
Shane is heel blij met het nieuwe werk van Rick van Veldhoven. ‘Ik kan het bijna niet geloven, maar als ik deze compositieopdracht niet aan Rick had gegeven, dan had dit verrassende en wonderbaarlijke werk Lantaarns nu niet bestaan. Daarom wil ik dit stuk voor zoveel mogelijk mensen spelen, waar dan ook ter wereld. In mijn ogen is Rick wel een van de beste componisten! Hij beheerst de traditionele technieken van de grote meesters uit het verleden, maar hij zit daar niet aan vast. Hij gaat verder, hij overstijgt de traditie, mede dankzij zijn unieke eigen taal en de stemming die hij voor Lantaarns heeft ontworpen. In zijn stuk speel ik niet alleen op een concertvleugel, maar ook op een speciaal gestemde piano. Ik ben het Conservatorium van Amsterdam dankbaar dat ik een buffetpiano van de school mag lenen. Rick is al weken bezig om dit instrument steeds bij te stemmen en hij zal ook meereizen met alle veertien concerten van de DCT-tournee. Als ik het stuk vanmiddag voor het eerst voor hem ga spelen, dan doe ik dat op dezelfde buffetpiano die straks ook meegaat op tournee.’

Het verschil tussen beide stemmingen zal hopelijk vragen oproepen bij de luisteraars. ‘Ik begin het stuk op de “gewone” vleugel die “normaal” gestemd is. Hierna sta ik op en loop ik naar de buffetpiano en die klinkt dankzij de nieuwe, door Rick bedachte pure en reine stemming héél anders. Aanvankelijk denk je als luisteraar misschien dat het vals is, maar je oren raken eraan gewend en de muziek zal hopelijk indringender klinken. We hopen dat het vragen oproept als: “hoe kan het dat deze muziek mij zoveel meer raakt dan normaal?”. En het leuke is, als ik na ongeveer twaalf minuten weer op de “normaal” gestemde concertvleugel ga spelen, dan klinkt dié juist vals.’

‘Eigenlijk maken we van de muziek, de beelden en de woorden één mysterieus schilderij.’

Meesterwerken
‘Eerst wilde ik het stuk van Rick combineren met muziek van Bach en Beethoven, maar uiteindelijk heb ik intuïtief gekozen voor een heel ander programma met werken van rond 1900: hoogtepunten uit het oeuvre van Charles Ives, Alexander Skrjabin en Claude Debussy. Het is een flinke uitdaging, want ik heb al deze werken nog niet eerder uitgevoerd! Naast het nieuwe werk van Rick speel ik de mysterieuze, kosmische Achtste sonate van Skrjabin en twee delen uit de beroemde Concord Sonata van Ives, een indrukwekkend stuk dat in totaal vijftig minuten duurt en dat wel het twintigste-eeuwse equivalent wordt genoemd van Beethovens Hammerklaviersonate. Dat zijn in totaal dus drie gigantische werken, en hoe kan je die nu in één programma presenteren? Zo vroeg ik me af. Daar heb ik het volgende op gevonden: tussen deze werken door speel ik ook een paar inventieve etudes van Claude Debussy. Ook die zijn werkelijk prachtig, en die afwisseling werkt heel goed, het brengt samenhang aan.’

Ongrijpbaar en mysterieus
Om nog meer eenheid te creëren in het programma heeft Shane niet alleen nauw samengewerkt met Rick van Veldhuizen, maar ook met regisseur Jos van Kan en videokunstenaar Frouke ten Velden. ‘Ik wil graag benadrukken dat het niet een soloprogramma is van mij, maar een gezamenlijk project van ons vieren. Volgende week komt alles samen, dan gaan we in het Muziekgebouw aan ‘t IJ voor het eerste het hele programma in elkaar zetten, nadat we eerst met Frouke de video’s hebben opgenomen en met zijn drieën hebben bedacht op welke momenten we juist wél of juist géén videobeelden zullen laten zien.’

De sporadische afbeeldingen en tekstprojecties die op het scherm zullen verschijnen, zullen de luisteraar als een lantaarn door de muziek van Van Veldhuizen, Debussy, Skrjabin en Ives leiden. ‘De woorden en beelden die we kiezen zullen niet concreet zijn, eerder ongrijpbaar. Ze zullen hopelijk vragen oproepen, ter versterking van de mysterieuze muziek die ik zal spelen. Zo hoop ik het publiek te laten beleven dat het misschien best aantrekkelijk is als je niet alles begrijpt. Eigenlijk maken we van de muziek, de beelden en de woorden één mysterieus schilderij, een soort late Rembrandt.’

Boerderij met kippen
De komende maand staat voor Shane in het teken van de DCT-tournee, al is hij tegelijkertijd bezig met allerlei andere projecten. En dat levert best wat spanning op. ‘Als ik even de stad uit wil om te ontspannen, dan ga ik de stad uit het platteland op naar fotograaf Rutger ten Broeke, met wie ik bevriend ben geraakt. De komende jaren zal ik waarschijnlijk in Amsterdam blijven, of misschien ga ik naar Lyon waar mijn vriendin werkt, maar uiteindelijk zou ik mijn drukke concertleven graag combineren met een eigen boerderij op het platteland, en dan wil ik ook mijn eigen kippen’, zo verklapt Shane lachend. Maar voorlopig heeft hij het te druk om serieus na te denken over verhuizen. ‘In het voorjaar maak ik mijn debuut in de Kleine Zaal van Het Concertgebouw, ik ga een cd opnemen met “AVROTROS Klassiek Presenteert!” met een compleet ander programma, ik heb een paar kamermuziekconcerten in Portugal en op Schiermonnikoog en we hebben nieuwe plannen met een vervolg van Toonzetters, al kan ik daar nog niet veel over verklappen. En dan moet ik ook nog mijn eindexamen voorbereiden!’

Noortje Zanen