The Jayhawks: ''De tijd vertraging''

In de dagen voor ons Skype-gesprek stel ik me voor hoe het voor Gary Louris (61) moet zijn om altijd weer vragen over Mark Olson te krijgen. Zijn muzikale soulmate met wie hij midden jaren tachtig The Jayhawks oprichtte, maar die de groep de rug toekeerde toen na tien jaar de grote doorbraak nabij leek. De heikele kwestie kan echter niet onbesproken blijven, want de verrassende reünie vijf jaar geleden bleek van wel erg korte duur.

 

Tekst door Louis Nouws (Popmagazine Heaven)

 

“Verder wil ik het niet over Mark Olson hebben”, volhardt Gary Louris nadat hij een korte uitleg heeft gegeven over de nieuwe breuk. “Het initiatief om weer te gaan samenwerken kwam van mij. Eigenlijk tegen beter weten in. Mark doet het liefst alles op zijn eigen manier en voorwaarden. Hij is in wezen een soloartiest. Dat gaf geregeld botsingen, die je voor lief neemt als daar tegenover staat dat je samen betere muziek maakt. Maar ik moest vaststellen dat het een niet langer tegen het ander opwoog. De chemie tussen ons was uitgewerkt.”

En het leek zo’n goed verhaal. Met Mockingbird Time bezegelden Louris en Olson in 2011 hun hernieuwde samenwerking, nadat ze een paar jaar eerder als vingeroefening het duo-album Ready For The Flood hadden uitgebracht. “We zijn gewoon verder gegaan waar we halverwege de jaren negentig zijn opgehouden”, vertelde Olson destijds aan Heaven in Amsterdam, waar ze met zichtbaar plezier het podium van de Paradiso zouden delen. Louris op zijn beurt sprak optimistisch van ‘een onafgedane zaak’. Voor ze weer waren gaan samenwerken hadden ze alles uitgepraat in een aantal therapeutische sessies.

Eind goed, al goed, want de klap was hard aangekomen toen Olson de band nogal bruusk verliet. Hij vormde met Louris het creatieve hart en hun harmoniezang gaf de melodieuze countryrock van de band uit Minneapolis een eigen glans. Begin jaren negentig stonden The Jayhawks aan de wieg van de alt.country. Jay Farrar en Jeff Tweedy van Uncle Tupelo, door het Amerikaanse genreblad No Depression beschouwd als de oerknal van het genre, dat ontstond toen jonge muzikanten vanuit punk en garagerock de ingeslapen country een nieuwe impuls gaven, keken huizenhoog op tegen The Jayhawks op. Louris: “Ik speel nog gitaar op hun tweede album.”

Ontwikkeling

Met veelal in mineur getoonzette liedjes en golvende gitaarpartijen riepen The Jayhawks op het tweeluik Hollywood Town Hall (1992) en Tomorrow The Green Grass (1995) de hoogtijdagen van de Californische countryrock in herinnering. Nummers als Waiting For The Sun, Blue en Two Hearts deden het verrassend goed op de Amerikaanse college radio en Take Me With You (When You Go) haalde zelfs de Nederlandse hitlijsten. Gary Louris was er dan ook heilig van overtuigd dat er veel meer in het verschiet lag, net zoals in het geval van Wilco, de band van Jeff Tweedy die herrees uit de as van Uncle Tupelo.

“Jeff heeft gepresteerd wat ik zelf graag had willen klaarspelen, en wat ook iemand als Beck is gelukt: albums uitbrengen die wezenlijk van elkaar verschillen, maar waar fans toch in meegaan omdat ze echt in je geïnteresseerd zijn geraakt en waarbij ze op de koop toenemen dat ze het ene album meer waarderen dan het andere. Je moet als muzikant niet steeds hetzelfde willen doen. Dat is niet alleen afstompend, je wint op die manier ook geen nieuw publiek. En zonder instroom van fans kun je als band geen bestendige carrière hebben.”

Standvastigheid lijkt ver weg wanneer Mark Olson het plotseling voor gezien houdt. Carrière maken hoeft voor hem niet zo nodig, vooral omdat de bijbehorende verplichtingen hem al te zwaar vallen. In diverse opzichten zoekt hij de periferie op. Zo betrekt hij een bescheiden huisje in de Californische woestijn met zijn echtgenote, de eigenzinnige singer-songwriter Victoria Williams. Met rustieke countryfolk trekt het stel de wijde wereld in onder de naam The Original Harmony Ridge Creek Dippers, later ingekort tot The Creekdippers. Een echtscheiding betekent in 2005 tevens het einde van hun artistieke samenwerking.

Volharding

Als Gary Louris in overleg met bassist van het eerste uur Marc Perlman besluit door te gaan met The Jayhawks, ziet hij wel zijn kans schoon om het stilistische palet te verbreden. “Ik heb me altijd popmuzikant gevoeld. Weliswaar verwerk ik veel roots en rock in mijn muziek, maar als je de structuur van mijn nummers analyseert zijn het gewoon popliedjes.” Waar Wilco succesvol kan transformeren van een pure countryrockband naar een groep die het sonische experiment niet schuwt, blijkt dat voor The Jayhawks niet weggelegd. De popgeoriënteeerde albums Sound Of Lies (1997) en Smile (2000) krijgen niet de waardering waarop Louris had gerekend of gehoopt.

Op aandringen van platenbaas Rick Rubin keert de groep met Rainy Day Music (2003) terug naar zijn roots. De man die levende countrylegende Johnny Cash met de befaamde American Recordings een nieuwe carrière bezorgde, voelt aan dat dit een sleutelmoment is voor The Jayhawks. Producer en multi-instrumentalist Ethan Johns wordt gerekruteerd en befaamde muzikanten als Bernie Leadon, Jakob Dylan, Matthew Sweet en Stephen McCarthy van The Long Ryders verlenen hun medewerking. “Ik ben nog steeds zeer content met het resultaat”, aldus Louris. “De nummers zijn live in iedere setlist in te passen, wat alles zegt over hun kwaliteit.” Maar het momentum van The Jayhawks lijkt voorbij. Het album oogst overwegend goede kritieken, maar de verkoop valt zwaar tegen.

Louris besluit een pauze in te lassen of was het toch stoppen. “We waren een kleine twintig jaar bezig en ik zag weinig vooruitgang. We stonden steeds voor dezelfde gezichten te spelen en ik bedacht dat ik misschien maar eens wat anders moest gaan doen. Als de anderen door wilden gaan, dan hadden ze mijn zegen, al besefte ik terdege dat ik degene was die de kar altijd had getrokken. Zonder mij ging het eenvoudigweg niet.” Louris produceert albums van Sarah Lee Guthrie & Johnny Irion en The Sadies en werkt samen met de Dixie Chicks, geeft aandacht aan zijn hobbyproject Golden Smog en komt in 2008 met het fraaie soloalbum Vagabonds. “Na verloop van tijd kwam ik echter tot de conclusie dat The Jayhawks toch iets voor me betekende wat ik elders niet kon vinden.”

Overtuiging

“De kracht van The Jayhawks is mogelijk tegelijk onze zwakte”, merkt Gary Louris op. “Ik kan niet zo gauw een band noemen die op ons lijkt. Dat beperkt onze speelruimte enigszins. Onze muziek is vrolijk en droevig tegelijk. Het lijkt wel of ik niet anders kan dan ellende verpakken in lichtvoetige liedjes. Naast die wat tijdloze melodieën, waardoor je niet altijd in de geest van het heden werkt, heb je nog onze meerstemmige zang. Vroeger met Mark, nu met drummer Tim O’Reagan en toetseniste Karen Grotberg. En soms speel ik ook nog best aardig gitaar.”

Voor de opnamen van Paging Mr. Proust, het negende album van The Jayhawks, was Peter Buck als producer van de partij. “En als gitarist”, benadrukt Louris. “Ik ben R.E.M.-fan van het eerste uur en van zijn spel, dus no way dat Peter niet als gitarist zou meedoen.” De contacten bestaan al lang. “Peter was aanwezig bij een van onze eerste instore optredens in een platenzaak in Athens. We hebben toen handen geschud, maar erg close zijn we nooit geworden. Een paar jaar terug vroeg hij ons voor zijn Todos Santos Music Festival in Mexico en plantte hij het zaadje: ‘Mochten jullie een producer zoeken…’ Peter gelooft heilig in snel opgenomen albums die de sfeer van het moment vangen. Zijn streven is niet langer dan zes dagen in de studio te vertoeven. Tucker Martine, de co-producer in wiens studio in Portland we hebben opgenomen, denkt eerder aan een periode van zes maanden. We zijn uitgekomen op zes weken. Tucker is een man van details, Peter van  het geheel.”

Zingeving

Het verrassend sterke album heeft onthaasting als thema. Centraal op de hoesfoto staat een man met een aktetas in een futuristische vertrekhal. “Een vriendin hoorde op Schiphol het omroepbericht ‘Paging Mr. Proust. Oproep voor meneer Proust’. Althans, dat dacht ze te horen, waarbij ze gelijk aan mij moest denken, omdat ik een groot liefhebber ben van zijn romancyclus À La Recherche Du Temps Perdu.’”, vertelt Gary Louris. “Ik zag er meteen een albumtitel in. De man op de foto vraagt als het ware Proust om hulp. Alles moet tegenwoordig sneller en slimmer, met voortdurend updates en upgrades. Laatst zag ik weer een commercial waarin tijdsbesparing het allerbelangrijkst werd genoemd. En ik dacht: dat is niet zo. Het vertragen van de tijd, het werkelijk kunnen genieten van dingen, dat is pas belangrijk.”

Met een sterk album op zak en een extra muzikant in de gelederen, multi-instrumentalist Chet Lyster die eerder speelde bij Lucinda Williams en Eels, popelt Louris om met The Jayhawks naar buiten te treden. “Chet heeft nieuw elan in de band gebracht in de manier waarop we onze nummers arrangeren en hoe we ons op het podium presenteren. En als ik nog iets wil bewijzen, dan is het dat je ook later in je carrière je beste muziek kunt maken. Wat lang niet altijd het geval is, to put it mildly.”

‘Het lijkt wel of ik niet anders kan dan ellende verpakken in lichtvoetige liedjes’

Dit artikel is afkomstig van Popmagazine Heaven.  Meer Popmagazine Heaven? Kijk dan snel op de website: www.popmagazineheaven.nl