Topzangers uit Vlaanderen brengen licht in donkere dagen met de schoonheid en schittering van samenzang uit de Britse koortraditie. Verkwikkende kerstliedjes zijn in een nieuwe jas gestoken. Saxofonist Monique Vermeulen geeft glans aan door talloze generaties gezongen vertrouwde Latijnse teksten in de Son of God Mass van BBC-componist James Whitbourn.

James Whitbourn
Stel je eens voor: je wordt gevraagd de muziek te leveren voor de uitzending van de begrafenis van Queen Elizabeth ’the Queen Mother’ in 2002. Het overkwam de sinds maart dit jaar betreurde James Whitbourn. Camera’s en microfoons van de BBC bezorgden hem een groot publiek als componist, dirigent, producent en presentator. Vanavond kun je hier live zijn Son of God Mass beleven. De sopraansaxofoon krijgt daarin af en toe de vrijheid naar eigen inzicht te improviseren. ‘Een bijzondere kleurcombinatie waar geen glas-in-loodraam tegenop kan’, vertellen ze bij het Vlaams Radio Koor uit eigen ervaring. Aan de basis van deze mis ligt orkestmuziek voor de tv-documentaire Son of God, april 2001 gelanceerd op BBC One. De documentaire bracht het verhaal van Jezus volgens de nieuwste inzichten in beeld en Whitbourn werd in 2000 gevraagd de soundtrack te componeren. Vanavond hoor je de drie mooiste thema’s daaruit in het Kyrie, het Gloria en het Sanctus and Benedictus van zijn mis.

Son of God Mass
Hear, hear! hoe de saxofoon de mis opent, omlijst door mysterieus gehum van de koorleden. Het Introitus gaat over in het wiegend Kyrie waarin ijle sopranen het voortouw nemen. De meditatie op het Kyrie biedt de saxofoon alle vrijheid. Het Gloria heeft een sterk energieke ritmische puls. Voluptueuze uitbarstingen van het koor wisselen zich af met fluisterzachte en hemelhoog reikende passages. De saxofonist verlicht onze harten in freestyle in het Lava me, een smeekbede tot schoonwassing van zonden. Het Sanctus and Benedictus laat de sopranen het derde thema aanheffen uit de hierboven genoemde Son of God-muziek: kippenvel gegarandeerd! Het warme, zachtmoedige pleidooi voor vrede Pax Domini lijkt anno 2024 urgenter dan ooit. Het Agnus Dei herhaalt in zonniger toonsoort het thema uit Sanctus and Benedictus: verstild en troostrijk. Langzaam in krachtige overtuiging ontplooit zich het Amen. Koor, orgel en jubelende saxofoon schitteren nog eenmaal samen.

Christmas Carols
Martin Luther tekende in 1524 voor Nun komm, der Heiden Heiland, zijn Duitse hertaling van een Latijnse hymne (van Ambrosius uit de 4e eeuw). Luthers adventslied is briljant op muziek gezet door barokgigant Bach. Bach vormt hier de brug naar een negental Christmas Carols in eigentijdse jas. Speels weten de koorzangers je te verrassen met een verspringende puls in Now may we singen. Vreugde over de geboorte van het kindeke Jezus inspireerde Cecilia McDowall tot puntige, lichtvoetige muziek. Een kleurrijk akkoord zet je bij aanvang van elke zin op het puntje van je stoel. ‘She constantly tweaks the ear with her range of spicy rhythms and colours’, prijst het toonaangevende muziektijdschrift The Gramophone McDowall’s stijl van componeren.

Een kleurrijk akkoord zet je bij aanvang van elke zin op het puntje van je stoel.

Het verhaal van The Virgin’s Cradle Song begint met een beeldend werk uit de Vlaamse barok. Samuel Taylor Coleridge trok in 1799 door een katholiek gezind Duits dorpje toen zijn oog viel op een gravure waarop engelen het slapende kindeke wiegen in een houten kribbe onder de bomen. Links van hen zit de Heilige Maagd Maria, ze lijkt de maat te slaan. Onder deze afbeelding van de Vlaming Hieronymus Wierix staan regels in Latijn. Coleridge herschreef die regels naar het Engels en wist met zijn The Virgin’s Cradle Hymn menig componist te inspireren waaronder Edmund Rubbra voor zijn The Virgin’s Cradle Song. De middenstemmen zingen stapvoets in dit wiegenlied. Het lijkt wel alsof ze aan het wandelen zijn, zoals Edmond Rubbra zelf als jongetje tijdens ochtendwandelingen met zijn vader Northampton. Klokgebeier uit de verte daalde neer over de heuvels en spitste Rubbra toen al de oren. Wij horen het hier ook in Carol of the Bells. Van oorsprong is het een Oekraïens volkslied, Sjtsjedryk. Een zwaluw bezoekt daarin een boerengezin om de familie een vruchtbaar jaar te wensen. De koorbewerking van Mykola Leontovytsj klonk in de jaren twintig overal tijdens een wereldtournee van het Nationale koor van Oekraïne. Peter Joseph Wilhousky kreeg zijn jeugdtraining in het Oekraïense kathedrale jongenskoor van New York, hoorde klokgebeier in het lied en herschreef de tekst. Zo ontstond deze sinds 1936 befaamde Carol of the Bells. Won de Hollandse popgroep ‘Teach In’ het songfestival 1975 met Ding-a-Dong, hier wint het koor onze harten met een stralend ‘Ding!’ en ‘Dong!’.

Hier wint het koor onze harten met een stralend ‘Ding!’ en ‘Dong!’.

Drop Down, Ye Heavens, From Above gaat uit van de Gregoriaanse oer-gezangen uit de katholieke kerkmuziek. Componist Judith Weir vertakt de eenstemmige samenzang naar acht stemmen en weer terug. Die ene stem bij aanvang symboliseert de roep van de profeten. Eenzaam als roepende in de woestijn staan ze te popelen van verlangen naar de Messias. Het wassende aantal stemmen illustreert hoe de gerechtigheid als een zachte troostrijke deken neerdaalt op aarde met de komst van Christus. O be joyful in the Lord verlengt de vreugde daarover op overdonderende wijze en snelt er uitbundig vandoor met een inleiding op het orgel, hoofinstrument van componist Jeremy Filsell.

Uit de hemel neerdalende sneeuwvlokjes staan garant voor magie in Sing Lullaby van Herbert Howells uit Gloucestershire. Het middelste couplet verwijst naar de lijdensweg die het kindeke in de kribbe nog wacht. In Give Us the Wings of Faith van Whitbourn krijgen de sopranen vleugels boven sereen gehumde akkoorden op ‘mmm’ en ‘aaa’. The First Nowell bezingt de aller-aller-eerste kerst of all times. Herders liggen tussen hun schapen een rietje te kauwen. Een ster blinkt plots aan de hemel en lokt drie wijzen uit het oosten naar de veelbesproken stal waar ze hun oer-kerst-cadeautjes met goud, mirre en wierook uitdelen. Sir David Willcocks begon zijn loopbaan als koorknaap onder de gewelven van de Westminster Abbey. Artistiek leider van het Vlaams Radio Koor Alain De Ley startte als lid van het Antwerps Kathedraalkoor. Kathedralen vormen de bakermat van de Britse koortraditie. Vlaming De Ley sluit de rij met Stille nacht, heilige nacht. Wij wensen u allen hele fijne en gezellige dagen toe!

Huib Ramaer

Bekijk hier alle programmatoelichtingen.