De mens is een zelfingenomen wezen. Het denkt flora en fauna te kunnen geselen zonder er zelf de dupe van te worden. Het Vlaams Radiokoor laat vanavond horen hoe we in hetzelfde schuitje zitten als alle dieren en planten. De primatoloog Frans de Waal leerde het al van zijn apen.

Lofprijzing van bedreigde soorten
Sarah Kirkland Snider maakt naam met buitenaardse, etherische muziek. Ze stelde zes jaar terug een hymne samen ‘voor de stemlozen en de afgewezenen.’ De muziek is opgedragen aan alle bedreigde soorten op aarde, ‘een requiem voor de bijna uitgestorvenen’. Een roep om gelijkheid, medeleven, zorg voor elkaar en bescherming van alle wezens. Sarah Kirkland Snider besloot met Nathaniel Bellows de oeroude katholieke mis te kiezen als ‘prisma waardoor we bedreigde diersoorten en de bedreigde omgevingen waarin ze leven, aanbidden, vieren en loven.’ Engelse teksten van deze New York-based schrijver en singer-songwriter wisselen zich af met pontificaal Kerklatijn.

Videokunstenaar bouwt kathedraal van de kosmos
Wat heeft zoiets nou te maken met Lexington Avenue, Upper Manhattan waar Deborah Johnson de happy few ontvangt in haar modeatelier, boven het trendy Italiaanse restaurant Sette Mezzo? Nou het was uitgerekend deze designer aan wie de componiste vroeg of ze een begraafplaats voor uitgestorven planten en dieren wilde visualiseren. Resonerend met de hierboven genoemde opzet creëerde Deborah Johnson in video’s een ‘kathedraal van de kosmos.’ Glas-in-loodramen resoneren met de muziek, dan het altaar, ten slotte de hele kathedraal vanuit vogelperspectief.

Spirituele stapeling van werken
De mis van Sarah Kirkland Snider bestaat uit zes delen. Twaalf instrumenten omringen het koor: fluit, klarinet, fagot, slagwerk, harp, piano en een strijkkwintet. Het Vlaams Radiokoor schuift drie andere werken van Nyman, Dessner en De Ley tussen de misdelen en omhult het geheel met muziek van Vasks, Cavallo en Weiss/Douglas. Zo maken koorzangers en musici van dit programma een unieke spirituele reis. Hieronder volgen beknopte toelichtingen op de andere werken en de tussenliggende delen uit de Mass for the Endangered van Sarah Kirkland Snider.

Pēteris Vasks
Pēteris Vasks mijmert over de natuur zoals alleen de Balten het kunnen. Binnen een kwartier deelt hij zijn beleving van verstrijkende seizoenen op de uitgestrekte vlakten van Zemgale in Letland. Het werk laat zich beluisteren als de ontwakende natuur bij dag en dauw. Achtstemmige koorzang klinkt op, zonder tekst, in drie breed uitgesponnen meditatieve vocalises. De viool en cello weven er breekbare noten omheen. Extatische levensvreugde balt zich samen als de vogels zich manifesteren, anarchistisch musicerend bij de schittering van de eerste zonnestralen.

Peter Cavallo
De Australische componist Peter Cavallo bereikt een miljoenenpubliek met zijn muziek voor cinema en televisie. Elegy laat de altviool warmbloedig schitteren in een hartverscheurende melodie boven zacht twinkelend pianospel. Cavallo vindt zijn inspiratie in Rachmaninov, Tsjaikovski en tijdgenoten als Max Richter of de IJslandse componist Jóhann Jóhannsson.

Het werk laat zich beluisteren als de ontwakende natuur bij dag en dauw.

Kirkland Snider
De mis van Kirkland Snider opent met het Kyrie, een smeekbede om genade en vergiffenis aan de aarde boven een brommende bas. Nu eens stuwend, dan weer stokkend geven strijkers en ijle hoge sopranen het deel urgentie. Een eenvoudig pianomotief legt de strik om het verhaal. Het Gloria opent met een zacht tokkelende harp. De tere koorzang verloopt geheel in het Latijn. In het derde couplet klinkt dramatischer muziek.

Michael Nymann
Michael Nyman verkreeg wereldfaam met zijn filmscores voor Peter Greenaway, het karakteristieke zware montuur van zijn artistieke bril en de Michael Nyman Band waarin hij zelf piano speelde. If is van oorsprong een song op tekst van Roger Pulvers uit Nymans muziek bij een Japanse animatiefilm: Anne no Nikki (1995) van filmregisseur Akinori Nagaoka. De film is gebaseerd op de oorlogsdagboeken die Anne Frank in 1942-44 aan de Prinsengracht in Amsterdam schreef.

Kirkland Snider
Strijkers openen het mysterieuze Alleluia. Mannenstemmen zetten in op regels van Bellows die zee, strand en duinen bezingen. Niet het gebiedende ‘geloof in één god voor allen’ is het motto van het Credo, maar een liefdevolle handreiking aan alle dieren, minder bedeelden, outcasts en verdrukten. Op sommige momenten hoor je prachtig hoe de muziek terugkeert naar de klamme kathedralen.

Bryce Dessner
Bryce Dessner orkestreert even zo graag voor Taylor Swift en Sharon van Etten, als dat hij componeert voor concertzaal, poppodium of cinema. Hij is gitarist in zijn band The National. Inspiratie vindt hij vaak buiten de muziek. Song for Octave, een stralend en ritmisch heerlijk vrij wiegelied, schreef hij voor zijn zoon. Aanleiding was een opdracht van sterpianist Bertrand Chamayou voor diens album Good Night!.

Song for Octave, een stralend en ritmisch heerlijk vrij wiegelied, schreef hij voor zijn zoon.

Kirkland Snider
De zeer afwisselende muziek van het Sanctus – Benedictus is in het oude Latijn gezongen met verrassende echo-effecten en in voortdurende dialoog met het instrumentale ensemble. Mannenstemmen krijgen weerwoord van het vrouwenkoor. Er is een omslag naar poppy ritmische muziek waarin optimisme doorstraalt, alsof de levenslust van het dierenrijk het koor in de greep krijgt.

Alain De Ley
Van de hand van Alain De Ley, artistiek leider van het Vlaams Radiokoor, is Lullaby for Zita. Een wiegelied voor een foetus in de baarmoeder. De nog zo kwetsbare kleine mens bereidt zich voor op het leven. Losgeknipt van een eerdere generatie zal het kind een eigen pad gaan.

Kirkland Snider
Het Agnus Dei keert terug naar de pianoriedel uit het openingsdeel. Er ontplooit zich een innemende vredesboodschap op Engelstalige regels als give wonder, wish, give kindness back. Mass for the Endangered ging 26 april 2018 in première in St. Paul’s Chapel. Het oudste kerkgebouw van Manhattan staat op steenworp van Ground Zero waar in 2001 de torens van het World Trade Center in elkaar zakten.

George David Weiss en George Douglas
I see trees of green, red roses too, I see them bloom for me and for you, zong Louis Armstrong eind jaren zestig in What a Wonderful World. Als statement tegen racisme had het lied van George David Weiss and Bob Thiele (pseudoniem: George Douglas) aanvankelijk weinig succes in de VS. De film Good Morning, Vietnam bracht daar eind jaren tachtig verandering in. Gewiegd door deinende golven muziek van koor en instrumenten verlaten wij gelouterd en gezegend de zaal na een concert dat je leert de aarde lief te hebben.

Huib Ramaer