Dirigent Johannes Leertouwer zei het volgende over zijn aanpak van Händels Messiah:

‘Vanaf 2014 heb ik met heel veel plezier Messiah gedirigeerd bij de NPU. Telkens als ik voor het ensemble van uitmuntende zangers en instrumentalisten stond, voelde ik me een bevoorrecht mens. Ik werkte vanuit de gedachte dat ik op elk moment de volledige dramatische werking van het verhaal tot mijzelf moest laten doordringen en dat ik wat ik daarin hoorde en wat dat met me deed op een lichamelijke manier moest delen met de musici.

Je zou kunnen zeggen dat dat een laat negentiende-eeuwse opvatting is van de taak van een dirigent. Ik leidde dus historisch geïnformeerde uitvoeringen van een barok werk (Messiah werd in 1741 geschreven) op een manier die bij de uitvoeringspraktijk paste die zo’n anderhalve eeuw later ontstond.

Ik vind dat daar helemaal niets verkeerds aan is; het gaat mij er altijd alleen maar om dat de muziek zo sprekend mogelijk over het voetlicht komt, mijn rol is ondergeschikt aan dat doel.

Maar toch; in de afgelopen jaren leerde ik in onze Matthäus-productie wat er kan gebeuren met een ensemble als je ook in grote ensemblestukken leidinggeeft vanaf de viool en niet als dirigent op de bok. De energie in de uitvoering komt dan opeens van alle kanten en dat kan de vertelling en het muziek maken zeer ten goede komen. Omdat in de Messiah, net als in de Matthäus, koordelen en soloaria’s elkaar afwisselen, ontstaat bovendien de mogelijkheid om de communicatie tussen de uitvoerenden per deel optimaal in te richten zonder dat een bemiddelaar in de samenwerking tussen vocalisten en instrumentalisten hoeft te worden ingeschakeld. Bovendien heeft onderzoek aangetoond dat Händel, die zelf leiding gaf aan de eerste uitvoeringen van Messiah helemaal achteraan in het ensemble achter het orgel zat en dat de zangers hem niet konden zien. Dat bracht me ertoe om te onderzoeken wat er met Messiah gebeurt als ik speel en niet dirigeer.

Alles zit er in; de muziek maakt hoop, troost, kracht en liefde voelbaar.

Ik maakte een proefopstelling met lessenaars en stoelen op een leeg podium in de Stadsgehoorzaal in Leiden (het maken van zo’n proefopstelling was destijds ook de eerste stap met Matthäus) om vanuit de positie van elke zanger en speler te kunnen beoordelen wat de zichtlijnen zijn en in te schatten wat iedereen wel en niet zou kunnen horen. Dat gaf me de overtuiging dat het kon. Sinds 2019 heb ik daarom de uitvoeringen geleid vanaf de eerste viool. De reacties waren uiterst positief, we hadden een aanpak gevonden waar we verder mee konden.

Ook in 2024 gaan we het schitterende, dramatische verhaal van Messiah als collectief aan u vertellen. De zangers zingen u rechtstreeks toe en het orkest dat om hen heen opgesteld staat, ondersteunt hen.’

Johannes Leertouwer

Bekijk hier alle programmatoelichtingen.